İzmir İktisat Kongresi 100 yıl sonra yeniden toplanıyor
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer yeni yüzyılına cumhuriyetin tekrar ilham olmasını istedikleri İktisat Kongresi’ni tekrar İzmir’de düzenleyeceklerini açıkladı.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’a konuşan Tunç Soyer’in şunları söyledi:
İktisat Kongresi tarihimizde çok kıymetli bir yeri olan, savaştan çıkıp cumhuriyetin ilan edilmeden evvel yapılan ve sonuçları, deklarasyonu ile ilgili çok çarpıcı sonuçları var. Siz nasıl bir konseptle bunu gerçekleştiriyorsunuz?
Aslında büsbütün dediğiniz üzere. Bu bizi çok heyecanlandırdı. İktisat Kongresi’nin okumalarını yaptığımızda gördük ki harikulâde bir iş yapmışlar. Düşünün bir de İzmir’de yapılmış, 5.5 ay evvel yangın görmüş. Kent küllerini daha kaldırmamış. Muazzam bir tahribat ve orada barış antlaşması daha imzalanmamış. Cumhuriyet daha kurulmamış, muazzam bir iş. Türkiye’nin her yerinden 1135 delege geliyor ve yeni kurulacak devletin iktisat siyasetlerini şekillendirecek kararlar alıyorlar. Büyükelçiler var, Rusya o vakitler Sovyetler Birliği’nin büyükelçisi Aralov var, Azerbeycan büyükelçisi Abilof var. Başka farklı toplanıyorlar personeller, çiftçiler, tüccarlar ve endüstriciler ve birbirlerinin kararlarını onaylıyorlar. Yani bir ortak akıl ortaya çıkarmaya çalışıyorlar. Sahiden çok başarılı ve çok bedelli bir buluşma bu. Yeni kurulan cumhuriyete de yol gösteriyor. 100 yıl evvel cetlerimiz bunu yaptıysa artık bu bizim misyonumuzdur ve vazifemizdir diye düşündük. Bu kadar kasvetli, kaotik ve ekonomik düşüncelerin tırmandığı bir devirde, yeni yüzyılına cumhuriyetin tekrar ilham olmasını dilediğimiz, tekrar hal vermesini dilek ettiğimiz bir buluşmayı gerçekleştirmeye karar verdik. O nedenle İzmir mesken sahipliğinde lakin tüm Türkiye’yi, Türkiye’nin dinamiklerini içine alacak bir buluşma yapmaya uğraş ettik. Hem o formata sahip çıkarak hem de bugünün Türkiye’sinde, örneğin girişimcileri, gençleri, esnafı da dahil ederek yeniden bir ortak akıl buluşması gerçekleştirmeye çalışıyoruz. Ana fikri bu.
ÜLKENİN İKTİSADI İÇİN UMUT ÇIKACAK
Yatırımlar için yeni bir umut kapısı olacak mı bu çıkaracağınız modeller, çıktılar?
Sadece yatırımlar için değil. Aslında ülkenin iktisadı için umut çıkacak. Zira bizim kaygımız bugünkü siyasal iktidara alternatif bir şeyler üretmekten çok geleceğin siyasal iklimini belirleyecek, geleceğin siyasetini belirleyecek iktisat siyasetlerini oluşturmak. O nedenle tahminen şöyle özetlemek mümkün; bugünün siyasal ikliminde geleceğin siyasetini belirleyecek iktisat siyasetlerini oluşturacak bir buluşma yapmaya çalışıyoruz.
BU KRİZLERİN HİÇBİRİ YAZGI DEĞİL
Kongrenin tasarlanan tarihi enteresan bir periyoda denk geliyor. Tahminen de Türkiye’de seçim tarihinin muhakkak olacağı bir tarih ve seçim periyodunun başlayacağı bir tarih. Biliyoruz ki, ekonomimizin içinde bulunduğu durum yaklaşık 1.5 yıldır seçim telaşı olduğu için kapsamlı ekonomik siyasetler uygulanamıyor. Türkiye’de hangi iktidar gelirse gelsin, bir orta vadeli bir toparlanma devrine gereksinimi olacak. O açıdan da fonksiyonu olacağını düşünüyor musunuz?
Hiç kuşkusuz. 100 yıl evvel İzmir kurtuluşun ve kuruluşun kenti olmuş derken bunu kast ediyoruz. 9 Eylül yalnızca İzmir’in kurtuluşu değil tüm ülkenin kurtuluşuna işaret eder. İktisat Kongresi de kuralacak cumhuriyetin temellerinin oluştuğu bir buluşmadır. Hasebiyle biz, kurtuluştan ve kuruluştan 100 yıl sonra yeniden İzmir’den geleceği şekillendirecek ve o umudu geleceğe taşıyacak bir buluşma yapmaya çalıştık. Bu nedenle çok kapsayıcı, herkesi içine alan, herkesin sesinin duyulduğu, kelamının anlaşıldığı ve buradan bir ortak akıl inşa edilecek bir buluşma olsun istedik. Bu yaşadığımız tablonun bir baht olmadığına inanıyoruz zira. Yani, bu yoksulluk, enflasyon, işsizlik, bu krizlerin hiçbiri ne baht ne tesadüf. Hepsinin tahlili ve alternatifi var. Biz onları bulup çıkarmaya çalışıyoruz. Şu ana kadar yaptığımız tüm çalışmalar da gösteriyor ki bu mümkün. Yani bir ham hayal peşinde değiliz. İnsanları dinledikçe, çiftçilerle ilgili 3 buluşmayı tamamladık örneğin, artık personellerle 3. buluşmayı bugün yapıyoruz. Görüyoruz ki bu mümkün. Farklı tahliller ve nitekim hem ekonomiyi düzeltecek hem örneğin çiftçiler dediğimiz vakit tarımda tahliller üreten, personeller dediğimiz vakit emekçilerin geleceğini aydınlatacak, emekten yana tahliller ortaya koyacak kararlar almak mümkün. Artık teker teker bu kararları alıyoruz.
Çok fazla çalıştay yapılıyor ve çıktılar görüyoruz. Bunların sürekliliği olmuyor ya da hayata geçmiyor. Sizin çıktıların nasıl bir yaptırım gücü olacak? Sahiden anayasa üzere hususları üzere unsurlar var. Bunların hakikaten yaptırım gücü olacak mı?
Bu kadar geniş bir temsil gücü takipte de kolaylık sağlayacak. Burada emekçi sınıfının örgütlü gücünün yüzde 95’i şu anda burada. Bunun takipçisi olmak da boynumuzun borcu. Hem tek tek katılanların hem de buna konut sahipliği yapan İzmir’in boynumuzun borcu. Kim gelirse gelsin iktidara gelecekte, kim olursa olsun… Biz burada alınan kararların sonuna kadar takipçisi olacağız.
KENDİ KENDİNE YETEN BİR İKTİSAT MÜMKÜN
Birinci İktisat Kongresi’ni takiben cumhuriyetle birlikte, Türkiye birinci 10 yılda tarihinin en büyük ve en süratli kalkınma periyodunu gerçekleştirdi. Münasebetiyle burada baktığım vakit iştirak, paydaşlar birinci kongreye emsal bir yaklaşım içinde. Hasebiyle bu türlü bir çıkarım yapabilir miyiz gelecek için?
Yüzde yüz yapacağız. Bir örnek vereyim. Aşar vergisi kaldırılıyor İktisat Kongresi’nde çiftçilerin kararıyla. Bu tam da sizin söylediğiniz üzere hem yabancı yatırımın önünü açıyor o kararların bütününe baktığınızda hem de bağımsızlığın önünü açıyor. Yani, kendi kendine yeten bir iktisat kurmanın birinci adımları atılıyor. Hakikaten, 1929’da büyük buhran patladığında Türkiye iktisadı kendi kendine yeten bir iktisat yaratmanın birinci adımlarını atmış oluyor. O nedenle yerli malı haftaları düzenlenmeye başlanıyor. Artık, pandemi periyodu de bize gösterdi ki kendi kendine yeten bir iktisat olmak çok kıymetliymiş. Bir tahıl koridoru kuruldu diye herkes bayram yapıyor. Fakat biz esasen dünyanın en büyük tahıl ambarıydık. Biz aslında iktisadı kendi kendine yeten 7 ülkeden biriydik. O periyotlarda bu kararların hayata geçirilmesiyle bunlar mümkün olabildi. Artık de tekrar aldığımız kararlarla kendi kendine yeten, tam bağımsız ve memleketler arası yatırımcıların varlığını mümkün kılacak düzenlemelere karar veriyoruz, karar veriyorlar. Biz yalnızca dediğim üzere mesken sahipliği yapıyoruz. Bu kararların gelecekte uygulanmasının önünü açacak bir formatta bunu yapıyoruz. İnanıyorum ki, yalnızca çiftçiler için değil tüccar, endüstrici ve esnaf için de geleceklerini aydınlatacak tahliller çıkacak. Zira biz bu toprakların rahmetine, gücüne, varlığındaki kadim tarihe, hepsine güveniyoruz. Buradan çıkmaması mümkün değil. 100 yıl evvel o şartlarda çıkmışsa geleceği aydınlatan kararlar, geleceğin Türkiye’sinde fazlası mümkün.
GELECEK YÜZYILA TAŞINACAK KARARLAR ÇIKACAK
Kongre hazırlık sürecinde çiftçi buluşması ve emekçi buluşması yapıldı, akabinde endüstrici buluşması olacak. Bundan sonraki süreçle ilgili bilgi verebilir misiniz?
1 Aralık’a kadar endüstrici ve tüccar buluşmasının da 3. tamamlanacak. 3 buluşma da her küme için tamamlanacak. Ondan sonra akademisyenlerin işin içine girdiği bir süreç başlıyor. 4 başka masamız var; tabiat masası, demokrasi masası, tarih masası, değişim gelecek ve teknoloji masası. Bu 4 masa farklı farklı akademisyenlerden oluşuyor. İçinde sosyologlar, fütüristler, tarihçiler, ekonomistler ve psikologlar var. Bu şahıslar bugün sonuncu noktasını koyacağımız o metinlere akademik birtakım rötuşlar yapacaklar, bir şeyler ekleyecek, çıkaracaklar, törpüleyecekler. Bilimsel disiplinler çerçevesinde bir defa daha masaya yatırılacak. Buradan çıkarılanlar yüksek istişare konseyi dediğimiz bir üst heyet var, onların önüne gidecek. 17 Şubat’a kadar yüksek istişare konseyinin son noktaları ek edilecek yahut çıkarılacak. 17 Şubat’a geldiğimizde, bütün bu hazırlıklar tamamlanmış, bitmiş, sonlandırılmış olacak ve 17 Şubat’ta tüm kümelerin ve akademisyenlerin de iştirakiyle kongreye geçilecek. Orada tüm dünyanın farklı ülkelerinden ve disiplinlerinden uzmanların konuşmalar yapacakları, konferanslar verecekleri bir dizi buluşma gerçekleşecek. Sonuncu olarak bunların sonucunda gelecek yüzyıla taşınacak kararlar ortaya çıkmış olacak.
Sanayici ve iş dünyasından nasıl bir iştirak görüyorsunuz?
Aynı formda en geniş iştirak diyebiliriz. TÜSİAD, TÜRKONFED, TOBB’un da dahil olduğu bir yapı oluşturduk. Zira onlara da anlattığımız şey buydu. Tıpkı şeyi söyledik. Dedik ki; siz bugünün siyasal iklimine alternatif arıyor olmayacaksınız bu türlü bir talebimiz yok sizden. Siz geleceğin Türkiye’sini şekillendirecek ve tüccarları, sanayicileri ve esnafı ilgilendiren kararlar ne olmalıdır, hangi tüzel düzenlemeler yapılmalıdır, hangi tahliller nasıl üretilir, bunlarla ilgili karar alacaksınız dedi. Onlar da birebir heyecanı paylaştılar ve birinci iki toplantıda muazzam iştirakli bir toplantı gerçekleşti. Burada yaptığımız üzere onların kararlarını da üçüncü toplantıda sonuncu haline getireceğiz. 360 sayfanın üzerinde geri dönüş aldık iştirakçilerden. Onlara ayrıyeten sorular da hazırlamıştık. Bu soruların da yanıtlarını verin, kendiniz de öteki sorular koyun ortaya ve onları da cevaplayın demiştik. Böylelikle çok geniş bir doküman da ortaya çıkmış oldu. Niyetimiz bütün bu dokümanları da geleceğe aktarmak ve o dokümanlardan süzülen bütün o kararları da Türkiye Cumhuriyeti’nin önüne koymak.
